Мухаммад Гафари - (Камал аль-Мольк)

Кашандык Камаль аль-Мольк аты менен белгилүү болгон Мухаммад Гафари көптөгөн чыгармаларды калтырган эң атактуу жана улуу ирандык сүрөтчү болгон. Анын күмбөзү Нейшабурда жайгашкан.

Заманбап искусство тарыхындагы эң белгилүү инсандардын бири Камал ал-Мольк лакап аты менен таанымал болгон Мухаммед Гафари 1224-жылы Кашан шаарында белгилүү сүрөтчүлөрдүн үй бүлөсүндө жарык дүйнөгө келген. Ал атактуу сүрөтчүлөрдүн бири Сани ал-Мольктүн жээни.

Мухаммеддин назик жан дүйнөсү, табияты, ата-энесинин дем-күчү анын жан дүйнөсүн сүрөткө буруп, бул асыл өнөрдү жан дили менен берилип өздөштүргөн. Ал өзү жашаган айылдын ажайып жашыл жаратылышты, ажайып кооз жер делген Калдени көргөндө жүрөгүндө табиятка болгон сүйүү сезими пайда болуп, бала кезинде табияттын бул кооздуктарын бир кесим көмүрдүн жардамы менен кеңсеге же дубалга түшүрчү.

Анын үй бүлөсүндө искусство, өзгөчө сүрөт өнөрү абдан маанилүү болгон. Мухаммеддин атасы да пейзаждык живописке,  литографияга абдан кызыккан, ошондуктан ал баласынын живописке шыктуу экенин бат эле баамдап, аны сүрөт тартууга олуттуу мамиле кылууга үндөп, туура жол көрсөткөн.

Башында Мухаммедге сүрөт тартууну өзү үйрөткөн жана анын сүрөттөрүн кылдаттык менен изилдеп, ага жол көрсөтүп, бир нече кеңештерин да берчү, алардын бири: "Мухаммед, эгер сен жакшы сүрөтчү болгуң келсе, тынымсыз иштеш керексиң жана мүмкүн болушунча эскиз жана боёкторду тарт" деген.

Камал аль-Мольктун жаш кези

Кашанда башталгыч билим алгандан кийин Мохаммад Гафари агасы менен Тегеранга келип, Дар-аль-Фонун мектебинде живопись боюнча окуусун уланткан. Ал мектепте үч жыл окугандан кийин, Насер ад-Дин шах бул мектепке барганда, ошол кездеги Дар-аль-Фонун мектебинин башчысы Атизад ас-Султаненин жүзү тартылган сүрөттү көрүп, андан таасирленип, ордо тарабынан жалданып, Насер ад-Диндин буйругу менен бир нече сүрөттөрдү тарткан.

Мухаммед Гаффарийге Камал ал-Мүлк наамын берүү

Насер ад-Дин шах Мухаммад Гафарини ордодо жалдагандан кийин алгач ага хан титулун ыйгарып, андан кийин ага атайын кызматчы берген, андан кийин шах анын эмгектерине суктанган жана өзүн шакирт кылып, сүрөтчү кылган. адегенде Башы, анан Камал ал-Мулк деп аталат. Сотто болгон учурунда ал 170 сүрөт тарткан, алардын эң белгилүүсү - Күзгүлөр залы.

Камал аль-Мольктун жашоосундагы жакшы жана жаман окуялар

Кемал аль-Мольк Мифтах аль-Мольктун карындашына үйлөнгөн жана алар кыздуу болушуп, бактылуу өмүр сүрүшкөн, бирок анын жашоосунда да кайгылуу окуялар болгон, анын бири 28 жашында каза болгон байкеси Абу Тараб болгон. Анын өлүмү жаш сүрөтчүнү терең капага чөктүрүп, мөңкүрөткөн.

Анын өмүрүндөгү дагы бир каргашалуу окуя Гүлстан сарайынын Күзгү залында жайгашкан Павлин тактысынан алтын жана зер буюмдардын уурдалышы болгон. Уурдалган буюмдарды жаш сүрөтчү уурдады деп күмөн санашып, төрт саатка камап коюшкан. Акыры чыныгы ууру кармалып, жарыя кылынган, бирок окуя Камал-аль-Молктүн эсинде калган. Камал-аль-Молктун жашоосундагы азаптуу күндөрүнүн ичинен эң өкүнүчтүүсү анын бир көзүнүн оруганы болгон. 

Камал аль-Молктун Европага кетиши

Насир ад-Дин шах каза болгондон кийин, Музаффар ад-Дин шахтын башкаруусунун башталышында Камал аль-Молк Европага барып, француз тили жана живописи тармагында окуп, билимин уланткан. Ал үч жылдан ашык убакытта Флоренция, Рим, Парижде болуп, ал жердеги белгилүү сүрөтчүлөрдүн эмгектери менен таанышып, дүйнөлүк шедеврлер Рубенс, Тиссен жана өзгөчө Рембрандттын эмгектеринин он экиге жакын көчүрмө нускаларын тарткан.

Европага болгон сапары анын иш стилине жана көз карашына чоң таасирин тийгизген. Ал 1279-жылы Музаффаруддин шахтын буйругу менен Иранга кайтып келген, бирок Музаффаруддин шахтын буйругун аткара албай, Иракка барып, ал жерде бир нече жыл жашап, Иранга кайтып келгенден кийин «Санаи Мустарфа негиздеген мектепти башкаруу вазыйпасын алган.

Камал аль-Молктун күмбөзү

Акыры, 95 жаш курагында, жекшемби күнү, 1319-жылы 27-августта, Мухаммед Гафари (Камаал аль-Молк) жашы бир топту таяп калганда ооруп, небереси Мохаммад Гафаринин үйүндө өнөрүнүн жанган жылдызы өчүп, жарык дүйнө менен кош айтышкан.

Анын сөөгүн Хосейн Абадда жайгашкан өз бакчасына коюу керээзин айтып кетсе да, ал Нишабурдагы шейх Фарид ад-Дин Аттар Нишабуринин күмбөзүнүн жанына коюлган. Ал өмүрүнүн акыркы 12 жылын Хосейн Абадда өткөргөн.

Камал аль-Мулктун эмгектеринин тизмеси

1- Жылаңач киши

2- Дамаванддын көрүнүшү

3-Дамаванддын дагы бир көз карашы

4- Молла Рамал

5- Насер ад-Дин Шахтын бюсту

6- Мешхед Насирдин сүрөтү

7-Чырактын түбүндөгү аял

8- Таш үй

9- Айылдагы үй

10- Мехран бакчасынын дагы бир көрүнүш

11- Мезин ад-Давла сүрөтүнүн көчүрмөсү (жемиш сүрөтү)

12- Сан-Матео

13- Тиссен көчүрмөсү

14- Рамал Багдади

16- Маганек перспективасы

17- Карыя (бүтүлбөгөн)

18- Египеттик

19- Дагы бир Египеттин сүрөтү

20- Фантан Латур

22- Атабактын тулкусунун элеси

23- Камал аль-Молктун жаш жүзү

24- Кум

25- Камал аль-Молктун жылмайган сүрөтү

26- Алтынчы

27- Камал аль-Молктун калпакчан жүзү

28- Бен Зур

30- Камал аль-Молктүн чапанчан дагы бир жүзү

31- Аялдын сүрөтү (карандаш)

32- Джоддон Зари Яраги

33- Камал аль-Молктун жаштыгынын дагы бир түрү

34- Чынжыр

35- Аялдын сүрөтү (Гордижани менен биргеликте тартылган)

36- Маркум Зака-ул-Мүлктүн сүрөтү

37- Рембрандттын сүрөтү

38- Камал ал-Мулктун дагы бир сүрөтү

40- Тоок сатуучулардын базары

41- Сардар Асаддын жүзү

42- Рембрандт бет килеми

43- Камал аль-Мулктун бет килеми

44- Шемирандын панорамалык көрүнүшү бар килем

45- Маркум Хаж Насрулла Таквинин сүрөтү

46- Яхчы Абад килеми

47- Рафаэлдин көчүрмөсү

50- Музаффар ад-Дин Шахтын сүрөтү

51- Ахмад Шахтын сүрөтү

52- Камал аль-Молктун сүрөтү (акварель)

53- Руминин сүрөтү (акварель)

54- Уктап жаткан араб (акварель)

55- Хоз Сахибкарание (1261)

56- Өкмөткө таянуу

57- Сепилдин артындагы көрүнүш

58- Занус көз карашы

59- Күзгүлөр залы

61- Насер аль-Молктун жүзү

62- Насер аль-Молк уулунун образы

63- Мушир ал-Долехтин сүрөтү

64- Васук ад-Давланын сүрөтү

65- Зия ад-Давланын сүрөтү

66- Алван кушу (акварель)

67- Сахибкарание чатырынан шаардын көрүнүшү

68- Мектептин чатырынан Шемиран тоосунун көрүнүшү (бүтүлбөгөн)

69- Шемиран көчө көрүнүшү килеми

70- Аял

71- Басме Фарангинин көчүрмөсү (Ахмад шахтын буйругу менен)

72- Дагы бир басылган нуска (Ахмад шахтын буйругу менен)

73- Музыканттар

75- Шах бюсту (акварель)

76- Кербала базары

77- Эки шаркыратманын көрүнүшү (1263 ш)

78-Гүлстан сарайынын Хозхане (1307-ж.)

79- Мирза Али Асгар Хан Атабектин сүрөтү (бюст)

80- Мирза Али Асгар Хандын сүрөтү (толук узундугу)

81- Ага Али Моин Аль-Хазордун сүрөтү (акварель)